Przyczyny powstawania zachowań agresywnych i przemocy
1. Wyjaśnienie terminu. 2. Klasyfikacja form przemocy. 3. Przyczyny powstawania zachowań agresywnych i przemocy.
1) Przemoc pojawiająca się wśród uczniów w szkole jest formą zachowania agresywnego. Często słowo przemoc bywa używane jako synonim zachowania agresywnego. Jednak dla lepszego różnicowania sytuacji szkolnej i podejmowania skutecznych działań użyteczne wydaje się wprowadzenie rozróżnienia między pojęciami: agresja i przemoc.
Rozróżniamy 3 obszary zachowań agresywnych: - Złość – jest emocją przykro przeżywaną. W samej złości nie ma nic złego. Jest symptomem, że coś w naszym środowisku nie podoba się. Wybuch złości jest jedną z najczęstszych przyczyn występowania zachowań agresywnych i przemocy. - Agresja – świadome i celowe działanie podjęte pod wpływem emocji, skierowane przeciwko komuś lub czemuś, zmierzające do osiągnięcia konkretnego celu, do wyrządzenia krzywdy lub szkody. - Przemoc – Jest to działanie, chęć skrzywdzenia, wprowadzenie w czyn – o przemocy można mówić w wypadku nierównowagi sił, wtedy gdy osoba posiadająca przewagę fizyczną lub psychiczną używa jej przeciw osobie słabszej.
2) Klasyfikacja form przemocy.
Formy przemocy
Fizyczne: a) bezpośrednie: - bicie - kopanie - plucie - wymuszanie pieniędzy - niszczenie własności - rzucanie kamieniami
b) pośrednie: - włączanie innych osób do atakowania ofiar w różny sposób
Słowne: a) bezpośrednie: - wyzywanie - przezywanie - wyśmiewanie - ośmieszanie - obrażanie - grożenie
b) pośrednie: - namawianie innych do wyzywania, grożenia, wyśmiewania - rozpowszechnianie plotek
Niewerbalne: a) bezpośrednie: - grożenie (pięścią)i pokazywanie nieprzyzwoitych gestów
b) pośrednie: - chowanie rzeczy - rozmyślne wykluczanie z grupy czy działań (izolowanie)
3) Przyczyny powstawania zachowań agresywnych i przemocy
Przyczyny tkwiące w rodzinie: · brak ciepła, zaangażowania, zainteresowania sprawami swego dziecka · pobłażliwość i przyzwalanie na stosowanie agresji wobec innych · brak jasnego przekazu co jest dobre a co złe · brak jasno wyznaczonych granic – jak dziecku wolno się zachować a jak nie · stosowanie agresji i przemocy przez rodziców w kontaktach między dorosłymi i w stosunku do samego dziecka · wychowanie w duchu dziecko nie ma głosu · rozwiązywanie konfliktów i napięć domowych metodami siłowymi · kryzysy domowe, kłótnie, rozwód · podwójne wzorce wychowania (co innego się mówi, co innego robi) · temperament samego dziecka
Przyczyny istniejące w szkole:
- Czynniki związane z instytucją i organizacją szkoły: · hałas, mała przestrzeń i ograniczona ruchliwość · czas spędzony głównie w sposób ukierunkowany · stała sytuacja oceny i narzucony z góry porządek · zbyt wiele sytuacji bez możliwości wyboru, wycofania się z pracy grupy · anonimowość uczniów i nauczycieli
- Czynniki związane z relacjami nauczyciele – uczniowie, typu: · chłód emocjonalny w stosunku do uczniów · niewłaściwe sposoby komunikowania się nauczyciela z uczniami (poniżanie, ośmieszanie, przed klasą, straszenie, podkreślanie władzy nauczyciela) · agresja i przemoc dorosłych na terenie szkoły · rozwiązywanie konfliktów dorośli – uczniowie metodami siłowymi · relacje oparte na wymaganiach bez nagradzania i wzmacniania pozytywnych postaw dzieci
- Czynniki związane z procesem nauczania: · zbyt dużo wymagań bez uwzględniania potencjału i możliwości uczniów · brak doceniania i podkreślania wysiłków i postępów uczniów · niesprawiedliwość w traktowaniu i ocenianiu uczniów · mało uwagi poświęconej rozładowaniu napięć podczas lekcji
Poza tym: · brak spójnych reakcji nauczycieli na agresywne zachowania i akty przemocy w szkole · brak jasnych reguł życia szkolnego · brak konsekwencji i zgodności nauczycieli w egzekwowaniu przyjętych norm · brak współodpowiedzialności uczniów za życie szkoły
Wpływy grupy rówieśniczej:
· naśladują osobę z grupy, oceniają przez nich pozytywnie (odważna, silna), która zachowuje się agresywnie, oni sami często czują się niepewni swojej pozycji w grupie · widzą, że używając przemocy uczeń odnosi korzyści, nie traci swojej popularności · naśladowany uczeń stosujący przemoc nie spotyka się z negatywnymi konsekwencjami ze strony dorosłych · w grupie rozmywa się odpowiedzialność (jeśli jest się jednym z wielu odpowiedzialność słabnie i zmniejsza się poczucie winy) · długotrwałe dokuczanie ofierze powoduje, że uczniowie zmieniają do niej swój stosunek; prześladowanie ofiary czyni ją w oczach dzieci mniej wartościową, zasługującą na taki los; poczucie winy zatem maleje
Wpływ mediów:
· jest demonstrowana przez atrakcyjną osobę, z którą dziecko może się łatwo utożsamić · jest dokonywana równocześnie przez wiele osób · jest usprawiedliwiona wyższymi racjami społecznymi · przedstawiona jako aprobowana społecznie · pokazana realistycznie i atrakcyjnie · przynosi sprawcy satysfakcję, nagrodę lub nie jest ukarana
Szkoła jest odzwierciedleniem problemów, z jakimi spotyka się społeczeństwo. Narastające stare i pojawiające się nowe problemy społeczne, takie jak alkoholizm, przestępczość, bezrobocie etc., porażka społeczeństwa w realizowaniu podstawowych potrzeb dzieci, począwszy od potrzeb fizjologicznych i bezpieczeństwa, skończywszy na potrzebie samorealizacji wpływają na pojawienie się i wzmaganie problemów z zachowaniem, wśród których znaczące miejsce zajmuje agresja i przemoc. Związek między problemami społecznymi a zachowaniami uczniów wskazuje na wielość czynników tkwiących poza szkołą, nad którymi nie ma ona kontroli.
To trudne położenie szkoły wymaga od niej podjęcia zaplanowanych i zdecydowanych działań zmierzających do ograniczenia występowania zachowań agresywnych i przemocy. W podejmowaniu tych działań konieczne jest z jednej strony podnoszenie kompetencji nauczycieli w radzeniu sobie z sytuacjami agresji i przemocy, z drugiej zaś tworzenie organizacyjnych ram wspierających te działania.
Autor publikacji: Helena Popławska
Wykorzystałam: Kołodziejczyk J.: Agresja i przemoc w szkole, Sophia, Kraków 2004 |